انواع کشتی های حمل و نقل دریایی

1- کشتی های حمل کننده محمولات سنتی (کالاهای عمومی)

GENERAL CARGO VESSELS

از این نوع کشتی ها بیشتر تا اواسط دهه 1960 استفاده میشد. برای تخلیه و بارگیری این کشتی ها از تجهیزات بندری و یا در مواردیکه کشتی در بندر کوچکتری پهلو میگرفت از جراثقال کشتی استفاده میگردید. بنابراین این کشتیها بیشتر در جایی کاربرد دارند که دستمزد نیروی  انسانی پایین و تسهیلات بندری برای کشتی های بزرگ کانتینر (بارگنج) بر مناسب نیست. در حال حاضر کشتی های چند منظوره وظیفه این نوع کشتی ها را بعهده دارند.

2- کشتی های "گشتبار بر " UNITLOAD  VESSELS ،

یا کشتیهایی که محمولات بسته شمار حمل میکنند و به مرور که دستمزدها روبه افزایش گذاشت و صرفه جویی در هزینه های تخلیه و بارگیری ضرورت یافت، وارد صحنه شدند. بسیاری از این کشتیها در واقع همان کشتیهای نسل قدیمی تر بودند که در آنها تغییر و تحولی ایجاد شد و بارگیری یا تخلیه آنها با بارکشهای باربردارFORK LIFT TRUCKS میسر شده بود و خن های کشتی گشادتر شده بودند تا بتوان در هر بندر کالاهای بسته ای را در آنها به آسانی جا داد. برروی عرشه این کشتی ها کانتینر را نیز میتوان بارگیری و حمل کرد. دراینصورت این کشتیها را نیمه کانتینر بر (نیمه بارگنج بر) می نامند.

منظور از گشتبار یا تک بار UNITLOAD، مقداری از یک محموله است که اگرچه خودبه صورت بسته یا عدل یا نگله است ولی بمنظور سهولت در تخلیه و بارگیری در یک واحد بزرگتر جمع آوری و بسته بندی شده و به شکل یک بسته مستقل و یکجا در می آید.

3- کشتی های کانتینر (بارگنج)بر CONTAINER  VESSELS   

فکر ساخت این کشتی ها درسال  1965 را شخصی بنام  MALCOM MCLEAN  که درکار کامیون‌داری فعالیت داشت مطرح ساخت و باتغییر نام موسسه اش بهSEALAND  کشتی های مخزنی مایع برTANKERS رابرای حمل بارگنج و تریلر(پی کشند) تغییر داد. او در همین سالها با حمل بارگنج ها بوسلیه کشتی، بین سواحل غربی و شرقی آمریکا، با راه آهن و کامیون به رقابت برخواست. بسیاری از این کشتی ها خود دارای وسایل تخلیه و بارگیری نیستند و کانتینر (بارگنج)ها وسیله جرثقیل های دروازه ای (GANTRY CRANE) بنادر تخلیه و بارگیری میشوند،  هرچند کشتی هایی که به بنادر فاقد این قبیل تجهیزات سرمی زنند خود باید دارای وسایل لازم باشند. کشتی های بارگنجی چند نسل را طی کرده اند که هر نسلی ازنسل قبل از خود عظیم تر است.

نسل اول  -      GRT    14000    معادل       780       TEU    یابارگنج  20     فوتی

نسل دوم  -     "       25000        "        1500        "        "         "       "

نسل سوم -     "       55000        "        3000        "         "         "       "

نسل چهارم -   "       65000        "        4000        "         "         "       "

نسل پنجم-     "                       "        8000        "         "         "       "

ظرفیت های یادشده تقریبی هستند، دریک منبع دیگر- مثلاً- ظرفیت کشتیهای نسل اول را 600 تا1000 و نسل دوم را 1100 تا 1800 کانتینر(بارگنج)20 فوتی ذکر کرده اند.

TEU  علامت اختصاری عبارت " TWENTY  FEET  EQUIVALENT UNIT" واحدی برابر 20 فوت است. بنابراین یک بارگنج 20 فوتی برابریکTEU  و یک بارگنج 40 فوتی برابر TEU X 2  میباشد.   

مشخصات یک کشتی ازنسل سوم بطور تقریب به شرح زیر است :

طول برابر  287 متر،  پهنا برابر 32 متر، ارتفاع  برابر 50 متر، برد 32000 کیلومتر،  سرعت 26 گره دریایی، خدمه 35 نفر،  ظرفیت سوخت گیری  11000 تن،  بها حدود 75 میلیون دلار، ظرفیت بارگیری بارگنج  3000 واحد در 9 سطح زیرین و 3 سطح روی عرشه.

کشتی های نسل چهارم و بعد از آن را پساپانا ماکس (POST PANA MAX) نامیده می شوند که از مشخصات بارز پهنای آنهاست. مثلاً  پهنای 40 متر که صفافی بارگنج ها به تعداد و سطوح ذکرشده را میسر میسازد و در بدترین شرایط دریایی ثبات قابل توجهی دارد.

بهرحال باید توجه داشت که با سرعت تغییرات و تحولات در فن آوری و میزان داد و ستد جهانی این ارقام کهنه می شوند. امروزه صحبت از نسلی جدید از کشتی ها است که قادر خواهند بود تا 12000 کانتینر (TEU) را حمل کنند.

LO- LO LIFT ON - LIFT OFF= نام دیگری برای کشتی های بارگنج براست که بارگنج ها را به وسیله جرثقیل به آن بارگیری و یا از آن تخلیه می کنند. شاید کلمه (بردار و بگذار) معادل مناسبی برای آن باشد.

4- کشتی های RO- RO  (رو- رو) ROLL ON-  ROLL OFF

این کشتی ها برای انواعی از کالا بکارمیروند، از کالاهای عمومی (GENERAL CARGO) و محمولات سنگین و بارگنج گرفته تا وسایط نقلیه چرخدار چون کامیون و تریلی. محمولاتی که ماهیت آنها اقتضا می کند ابتدا روی یک وسیله نقلیه مثل تریلی بارگیری میشوند و سپس این وسیله با بارخود به داخل کشتی رانده و در مقصد نیز به اصطلاح روی پای خود از کشتی بیرون رانده میشود.  بدین ترتیب از گذاشت و برداشت محموله واحتمال آسیب دیدن آن جلوگیری بعمل می آید.

5- LASH  ها یا   LIGHTER  ABOARD SHIPS

در واقع کشتی هایی هستند که قادر به بارگیری وحمل نوعی دوبه ها هستند که برای حمل ونقل بین اقیانوس ها وآبراهای داخلی کاربرد دارند. مثلاً چند بارج درمبدایی درکنار رودخانه ELBE در آلمان بارگیری می کنند، رودخانه را پیموده و در بندر هامبورگ یا برمن روی کشتی LASH جای می گیرند.  سپس این کشتی اقیانوس اطلس را طی کرده و در بندرمقصد -مثلاً در نیواورلان- پهلو گرفته، بارج ها را تخلیه می کند. این بارج ها با طی مسافتی در رودخانه می سی سی پی، کالا یا کانتینرهای خود را در بندر مقصد واقع در کنار این رودخانه تحویل میدهد. بارج ها خود فاقد نیروی کشش هستند و به وسیله یک کشنده یا نیروی کشش یدک می شوند. 

استفاده ازاین سیستم مستلزم آن است که امکانات و تجهیزات لازم برای بارگیری و تخلیه بارج ها از کشتی وجود داشته باشد.  بعلاوه این نوع از کشتی ها بسیارگران قیمت هستند. واز سال 1969 به بعد و بمنظور حمل محمولات پر حجم در بازار داد وستد و جابجایی بعضی کالاها وارد عرصه شدند. لیکن بعلت هزینه های زیاد و رونق کشتی های کانتینربر از سیستم کشتیرانی حذف شدند. 

6- کشتی های بزرگ فلــه بــر (PANAMAX BULK CARRIERS)

این کشتی های را TRAMP  نیز می نامند زیرا غالباً برای یک سفر اجاره میشوند و مخصوص حمل غلات و حبوبات و کالاهای فله چون ذغال سنگ و سنگ آهن و امثالهم هستند. این ها هم مثل نفت کش ها فاقد وسایل و تجهیزات تخلیه و بارگیری می باشند. این نوع کشتی ها که از لحاظ ابعاد آنها را  POST PANMAX  می نامند دارای ظرفیت بیش از DWT 7000 تن است  نوعی ازاین کشتی‌‌ها به (OIL-BULK-ORE = OBO) موسومند، چرا که انعطاف لازم را برای حمل سنگ های معدنی، کالای فله و یا مواد نفتی دارند. وجه تسمیه پاناماکس از آن جهت بوده است که این کشتی‌ها قادر به عبور از کانال پاناما نمی باشند.

- نوع کانتینر براین کشتی ها به POST PANAMAX CNTR SHIPS  موسومند با ظرفیت 7 تا 9 هزار بارگنج

7- نفت کش ها (OIL  TANKERS)

این نوع کشتی ها را غول دریاها نامیده اند. و بزرگترین بخش از ناوگان دریایی را تشکیل میدهند. در سالهای بعد ازجنگ اندازه این کشتی ها از 50 هزار DWT که اجازه عبور از ترعه پاناما را داشت بیشتر شد.  بعد از بسته شدن  ترعه سوئز درسال 1976 کشتی های نفت کش مجبور بودند جنوب افریقا را دور بزنند، بنابراین کشتی های بزرگتر تا ظرفیت  500000 GRT  ساخته شدند تا حمل کالا را مقرون به صرفه کنند. اندازه یکی از این کشتی ها سه برابر یک زمین فوتبال برآورد کرده‌اند وآبخوری بیش از 20 متر دارد. بازار کشتی های نفت کش دراختیار شرکتهای بزرگ نفتی است و اغلب قرارداد های چارتر این کشتی ها در لندن منعقد میگردد.

8- کشتی های ساحلی یا تغذیه کننده (FEEDER )

اینها درآب های ساحی و مسافت های کوتاه مورد استفاده قرارمیگیرند و محمولات کشتی های بزرگ را که یا قادر به پهلوگیری در بنادر فرعی تر نیستند و یا برنامه پهلوگیری در بندرخاصی را ندارند، جابجا می کنند. 

کشتی های بزرگ بارگنج بر باظرفیت بیش از 4000 واحد TEU به جهات اقتصادی (درآمد-هزینه) کشتی نمیتوانند به تعداد زیادی بندر سربزنند بلکه فقط  و طبق برنامه در معدودی بندر عمده (اصلــی) پهلو می گیرند. در این حالت کشتی های فیدریا به اصطلاح (تغذیه کننده) بین بنادر دیگر تا بندر محل استقرار کشتی بزرگ تردد کرده و در تأمین بار یا تخلیه محمولات کشتی بزرگ فعالیت می نمایند.

9- کشتی های  مخصوص :

از این دسته اند کشتی های حامل محمولات سنگین یاHEAVY LIFT  ، کشتی حمل دام زنده
LIVE STOCK CARRIERS ، قایق های حمل یا استقرار سکوهای نفتی SUPPLY BOATS،  کشتی های یخچالی برای حمل میوه و یا گوشت و یا محصولات مشابه REEFER VESSELS،  کشتی های مخصوص حمل اتومبیل CAR CATTIERS و کشتی‌های یدک کـش TUG BOATS

10- از انواع دیگر کشتی ها می توان موارد زیر را نام برد

- کشتی حمل گاز مایع طبیعی LNG

- کشتی حمل گاز مایع نفت LPG

- MULTIPURPOSE (SHIP) کشتی چند منظوره و

- TANKER  که بطور عام کشتی های مخزنی هستند.